Strona głównaKrólewskie Miasto Darłowo
Królewskie Miasto Darłowo
Na skróty
Darłowo, 27 września 2016 roku
75 lat temu w Warszawie powstała Służba Zwycięstwu Polski – tajna organizacja przekształcona wkrótce w Związek Walki Zbrojnej. Od 1998 r. rocznica ta obchodzona jest jako Dzień Podziemnego Państwa Polskiego, upamiętniający fenomen, jakim była najsprawniejsza struktura konspiracyjna w okupowanej Europie.
Służba Zwycięstwu Polski powstała w oblężonej Warszawie w nocy z 26 na 27 września 1939 r. Rozkaz jej powołania wydał dowódca obrony Warszawy gen. Juliusz Rómmel, działając na mocy pełnomocnictw udzielonych mu przez Naczelnego Wodza.
Dowódcą SZP został gen. bryg. Michał Tokarzewski-Karaszewicz – oficer Legionów i POW, zaufany dowódca z kręgu elity sanacyjnej. Jego szefem sztabu został płk. Stefan Rowecki, a wśród Dowódców Wojewódzkich znaleźli się m.in. były wojewoda wołyński Henryk Józewski i płk. Stanisław Sosabowski. Głównym celem organizacji była walka o wyzwolenie Polski w granicach przedwojennych, środkiem do tego miało być stworzenie konspiracyjnych struktur wojskowych i administracyjnych. Organem prasowym dowództwa organizacji był wydawany od 5 listopada 1939 r. „Biuletyn Informacyjny”, w późniejszym okresie organ ZWZ i AK, najważniejsze polskie pismo konspiracyjne z czasów II wojny światowej.
SZP nie działała długo – 13 listopada 1939 r. gen. Władysław Sikorski rozwiązał organizację, na jej miejsce tworząc Związek Walki Zbrojnej. Spowodowane było to ścisłymi związkami SZP z przedwojennym, sanacyjnym kierownictwem, przede wszystkim zaś z przebywającym w Rumunii marsz. Edwardem Rydzem-Śmigłym. Komendantem Głównym SZP został przebywający na Zachodzie gen. Kazimierz Sosnkowski. Gen. Tokarzewski-Karaszewicz został komendantem ZWZ we Lwowie. W marcu 1940 r. został aresztowany przez NKWD w czasie przechodzenia przez granicę niemiecko-radziecką. W czerwcu 1940 r. miejsce Sosnkowskiego zajął gen. Stefan Rowecki „Grot”, który kierował ZWZ/AK do momentu aresztowania go przez Gestapo 30 czerwca 1943 r.
Pod terminem Polskie Państwo Podziemne kryje się całość różnych struktur konspiracyjnych, podległych Delegatowi Rządu RP na Kraj, który reprezentował Rząd RP na uchodźstwie. W skład Delegatury wchodziło wiele jednostek organizacyjnych (departamentów, biur, komitetów), których zakres obowiązków pokrywał się z odpowiednimi organami administracji przedwojennej, w tym terenowej. Dzięki temu Delegatura tworzyła sprawnie działającą strukturę cywilną, zajmującą się normalnym funkcjonowaniem państwa i przygotowaną do przejęcia kontroli nad krajem po zakończeniu wojny.
Po za pionem administracyjnym oraz wojskowym (ZWZ, od lutego 1942 r. Armia Krajowa) częścią składową Polskiego Państwa Podziemnego był także ruch wydawniczy, artystyczny i przede wszystkim oświatowy (tzw. tajne komplety), w ramach którego funkcjonowało prawie 2 tys. szkół średnich oraz liczne uczelnie wyższe w Warszawie, Krakowie, Wilnie i Lwowie. Po upadku powstania warszawskiego większość centralnych instytucji PPP przeniosło się do Częstochowy.
Organizatorzy Polskiego Państwa Podziemnego korzystali z bogatych doświadczeń historycznych, przede wszystkim z czasów powstania styczniowego (Rząd Narodowy „białych”) oraz okresu I wojny światowej i walki o granice (Polska Organizacja Wojskowa). PPP, jako szeroko i sprawnie działająca struktura, było bez wątpienia fenomenem na skalę światową. Do tradycji i wzorców z czasów okupacji chętnie odwoływała się opozycja demokratyczna w PRL w latach 1976-1989.
Dzień Podziemnego Państwa Polskiego został ustanowiony uchwałą Sejmu RP z dnia 11 września 1998 r. Wyrażała ona szczególną wdzięczność i szacunek twórcom, ofiarnym działaczom podziemnych struktur Państwa Polskiego, a także tym wszystkim, którzy w wyjątkowo trudnych warunkach, z narażeniem własnego życia walczyli o niepodległość Ojczyzny.
histmag.org
