Strona głównaKrólewskie Miasto Darłowo
Królewskie Miasto Darłowo
Na skróty
Darłowo, 19 lipca 2011 roku
W holu kina „Bajka w Darłowie z okazji rozpoczęcia 11. Festiwalu Filmów Skandynawskich 18 lipca otwarto wystawę poświęconą osiemsetleciu założenia klasztoru cystersów w Asylum należącym do Danii.
Kontakty pomorsko - skandynawskie sięgają czasów Wikingów. Zapewne najbardziej intensywne były w czasach panowania na tronach Skandynawii króla Eryka Pomorskiego. Oprócz kontaktów handlowych były też kontakty religijne. Takim dobrym przykładem była współpraca cysterskich zakonów. Pierwsi mnisi cysterscy przybyli na Pomorze z Danii. Pod koniec XIII wieku w Skandynawii znajdowało się 19 klasztorów cysterskich, z czego 13 w Danii. Najstarszymi były klasztory w Alvastra i Nydala w Szwecji, ufundowane w 1143 r.
Opactwo Ås w Halland, o łacińskiej nazwie Asylum, było filią duńskiego klasztoru męskiego Sorø na Zelandii. Powstało 1 maja 1194 r. Wówczas opat i 12 zakonników, symbolizujący Chrystusa i 12 apostołów, zostało wysłanych z Sorø by zbudować opactwo Ås. Otrzymało ono łacińską nazwę Asylum, która oznaczała „sanktuarium, takie jak świątynia, gdzie przestępcy, dłużnicy itd., mogli schronić się przed aresztem". Miejsce wybrane pod budowę opactwa Ås, u ujścia rzeki Viskan, było doskonałe, ze względu na łatwy dostęp do ryb, dobre warunki pod uprawy, rozległe pastwiska, złoża gliny do produkcji cegły oraz drewno z okolicznych lasów. 18 listopada 1343 opat Andreas został wezwany, jako świadek do Varberg - razem z czterema biskupami i trzydziestoma magnatami - gdzie król Danii Waldemar IV Atterdag oddawał w posiadanie szwedzkiemu królowi Magnusowi Erikssonowi Skanię i Blekinge za 34 tysiące srebrnych marek. Następnie w 1360 Waldemar IV Atterdag zbrojnie odzyskał Skanię, Blekinge i południową część Halland. Król Magnus i królowa Blanche de Namur często gościli na zachodnim wybrzeżu w swoich zamkach w Lödöse i Varberg. Zajeżdżali również do opactwa Ås, gdzie odwiedzali groby swych córek, okazując dużą hojność dla klasztoru. Przekazali cystersom w 1346 m.in. posiadłość w Årnæs. 29 sierpnia 1377 r. Małgorzata I, królowa Unii Kalmarskiej, przybyła do opactwa Ås z bardzo ważnego powodu, codziennych mszy za zmarłych członków jej rodziny. W zamian ofiarowała opatowi Petrusowi pozłacaną nastawę ołtarzową zawierającą relikwie. Osobą klęczącą przed królową jest Albrecht Meklemburski. Przedstawiona tam pieczęć zakonna jest najstarszą pieczęcią znaną z Ås. Osoby z rodów królewskich zawsze chowano w kościołach, ofiarodawców i opatów zwykle w kapitularzu, mnichów i braci zakonnych na cmentarzu, zazwyczaj na północ od kościoła.
Krótko po 1380 opactwo Ås zostało zniszczone w wyniku pożaru. Fakt ten wspomina król Eryk Pomorski w liście do opata Swena w roku utworzenia unii Kalmarskiej (1397). Król Eryk przyczynił się do jego odbudowy. Z tego okresu znana jest kolejna pieczęć opactwa eksponowana na wystawie. Mattias Errikson był ostatnim opatem Ås. W okresie reformacji przeszedł na protestantyzm i został proboszczem w dwóch parafiach, Ås i Veddige. Oprócz parafii otrzymał on 10 gospodarstw rolnych i młyn. W związku z tym, iż nie obowiązywał go już celibat, założył rodzinę.
Opactwo Ås znalazło się wówczas w posiadaniu ponad 240 posiadłości, w większości położonych wzdłuż rzeki Viskan. Będąc najstarszym stało się ono teraz również najzamożniejszym opactwem w Halland. Około jednej mili szwedzkiej w górę wybrzeża, w Löftabro, opactwo Ås posiadało kaplicę, Służyła ona również, jako punkt orientacyjny dla żeglarzy, co wynika z mapy wojskowej datowanej na 1691 r. Była to kaplica pod wezwaniem Świętej Trójcy, tak jak znajdujące się w pobliżu źródło, do którego w przeszłości docierali ludzie po świeżą wodę nawet w czasie największej suszy.
12 marca 1535 roku siedzący w więzieniu w Varberg oberszter Marcus Meyer z Lubeki wraz z 29 innymi mężczyznami opanował zamek. Po splądrowaniu i zniszczeniu wsi w północnym Halland udali się oni do opactwa Ås i 29 września doprowadzili je do takiego stanu zniszczenia, że nie mogło już dłużej spełniać swojej roli. Markus Meyer został ścięty 17 lipca 1536 r. Po 400 dramatycznych latach istnienia niemal nie pozostał po nim kamień na kamieniu.
Cystersi żyli wg reguły Św. Benedykta, wyrażonej mottem: ora et labora (módl się i pracuj).
Utrzymywali się z pracy własnych rąk - uprawiali zboża, hodowali zwierzęta, zakładali młyny i wiatraki, prowadzili browar, wydobywali i przetwarzali rudy metali, tłoczyli wino, prowadzili olejarnię, mleczarnię, piekarnię i warsztaty rzemieślnicze. Cystersi wypracowali wzorzec harmonijnego połączenia życia modlitewnego i zaangażowania w pracę fizyczną.
Darłowo gdzie cystersi bukowscy mieli dwa domy i dwułanowe gospodarstwo leży na europejskim szlaku cystersów.
Najstarsze na Pomorzu cysterskie opactwo w Kołbaczu ufundowane zostało przez kasztelana szczecińskiego Warcisława w 1173 i potwierdzone przez księcia Bogusława I. Rok później przybyli tam pierwsi cystersi z Esrom w Danii. Budowę klasztoru rozpoczęto w 1210 r. Klasztor oliwski został ufundowany przez syna księcia Sobiesława - Sambora I w r. 1186, kiedy to przybył z Kołbacza konwent cysterski. Grupę cystersów prowadził Duńczyk Bernard Dithard, który też został pierwszym opatem. Klasztor w Kołbaczu był filią duńskiego klasztoru w Esrom. Następnie 18 marca 1188 nastąpiło uroczyste podpisanie, w gdańskim grodzie księcia Sambora, aktu fundacyjnego (z datacją na 1178 r.). Klasztor otrzymał cenne przywileje umożliwiające uzyskiwanie dochodów między innymi z rybołówstwa i wielu różnych młynów na potoku oliwskim Otrzymał też klasztor kilka wsi w tym wieś Oliwę.
L. Walkiewicz
